میللی ایدئولوژی و میللی بایراق قوزئی آذربایجاندا
قوزئی آذربایجاندا میللی ایدئولوژی موساواتچیلیغا قاییدیر. یوز ایلدن آرتیق روس ایشغالی آلتیندا اولان قوزئی آذربایجاندا ، میللتچیلیین یارانماسی دوغال اولقویدور. موساواتچیلیق 1918اینجی ایلده کی میللی دولتیمیزین تمل ایدئولوژی سی و تئوری سی اولموشدور. موساواتچیلیق همین ایللرده، قوزئی آذربایجاندا میللتیمیزین اساس اولکولرین اؤزونده بیرلشدیرمیشدیر.
اوچ آنا تملی اولان موساواتچیلیغین ، مفکوره اولاراق یارانماسیندا، اوچ فیکیر آخینی ائتکیلی اولموشدور. همین فیکیر آخینی ایسه میللتیمیزین تاریخی گرکسینیملریندن ( ضرورت لریندن) دوغموشدور. موساواتین اوچ آنا دیره یی تورکچولوک، چاغداشلیق و موسلمانچیلیق دیر. اوچ آنا اولکونون ایده آل و مرام سوییه سینه گلیب چیخماسی یو خاریدا وورغولانان قایدا ایله تامامیله اؤرتوشور.
1- تورکچولوک:
امیر تیمورون 1386-اینجی ایلده قیزیل اوردو خاقانی توختامیش خانی یئنمه سی و توختامیش خانین همین دؤیوشده اولمه سی ایله ، روسلارین همیشه لیک دوشمنلری، تورکلر ضعیف له یییر. روسلار همین تاریخدن گوجلنمه یه باشلاییر و یاواش یاواش گؤنئیه دوغرو تورک توپراقلارین ایشغال ائدیرلر. 1813 و 1823-انجو ایللرده ایسه آذربایجانین قوزئیی رسمی اولاراق روس اسارتینه کئچیریلیر. روس ایمپریاسی سونرالار شوونیستی سیاستله تورک میللی کیملیین آرادان آپارماق ایسته ییر. تورکلرده اریتمه سیاستین یورودن روسلارا قارشی ، تورک دوشونورلری (متفکرلری) آراسیندا تپکی لر باشلامیش و اؤزللیکله تاتارلار آراسیندا گوجلو سوییه ده ایرلی گئتمیشدیر. تاتار تورکلریندن اولان ایسماعیل قاسپیرالی تورکچولوک مفکوره سینین تمل داشین قویور. میللی کیملییمیزین تهلوکه ده اولدوغوندان دولایی یارانمیش تورکچولوک مفکوره سینین اساس آماجی تورکلری بیرلشدیرمک و تورک کیملیی نی دیرچلتمه ییدیر. ایسماعیل قاسپیرالی بو آماجا چاتماق اوچون 3 آنا خط چیزمیشدیر؛ دیلده بیرلیک، فیکیرده بیرلیک و ایشده بیرلیک. ترجومان قازئتی 1883-اونجو ایلدن 1914-اونجو ایله دک بوتون تورک دونیاسینا یاییلیردی. همین زامان آذربایجاندادا تورکچولوک ده فعال اولان داهی لریمیز واریدیر. علی بی حسین زاده، احمد آغا اوغلو، … کیمی شخصیتلریمیز تورکچولویون تمل داشین آذربایجاندا قویورلار. آیدین دیر کی آذربایجاندادا تورکچولویون اولکو سوییه سینه چاتماسی روسلارین گئنل شوونیستی سیاستینه قارشی تپکیسل حرکتیدیر. آذربایجان دا همین دؤنمده تاتارلارین دوروموندایدی. تورکچولویوموز تهلوکه ده اولدوغو اوچون تورکلچولوک اولکوموزه دؤنوشموشدور.
2- چاغداشلیق:
شرق دونیاسینا و اؤزللیکله بو گونکو ایران آدلانان اؤلکه یه یئنی و مودرن دوشونجه لرین قاپیلارینین بیری آذربایجان اولموشدور. روسیادا، آوروپادا تحصیل آلمیشلارین ، آوروپا ایله آل وئر آئدن تاجیرلرین، هابئله یئرلی آیدین و یازیچیلارین ان بؤیوک قایغی لاریندان بیری باتی دونیاسینین گلیشمه سی و یوردوموزون گئری قالماسی اولموشدور.او زامان آیدینلاریمیز میللتیمیزین گئری قالماسینین اساس سببینی کؤهنه فیکیرلرین ، گئری قالمیش تؤره لرین و خورافاتلارین حاکیم اولدوغوندا دوشونوبلر. حسن بی زردابی، میرزا جلیل ممدقولیزاده، صابیر، میرزا فتحعلی آخوندوف کیمی شخصیتلریمیز مودرنچیلیک اولکوسونه دایاناراق میللتیمیزی آیدینلاتماغا چالیشیبلار. چاغداش دونیا ایله آیاقلاشماق، یئنی و مودرن فیکیرلرله اؤلکه نی ایداره ائتمک، آزادلیق و عدالتی گئرچکلشدیرمک، مودرن تکنولوژی و علمی آذربایجانا داشیماق، آیدینلاریمیزین اولکوسو اولوب. سوسیال دئموکراتیک دیرلره دایانان هوممت تشکیلاتی یارانیب، قادین و ایشچی حقوقونو ساوونان دوشونجه لر و حرکتلر یارانیب. بو ایستکلر گئت – گئده میللتیمیزین ایچینده بؤیوک بیر فیکیر آخینینا چئوریلیب. مودرن لشمک، اولکو سوییه سینه قالخیب و میللی ایدئولوژی میزین آنا دیرکلریندن بیرینه چئوریلیب.
3- موسلمانچیلیق:
موساواتچیلیغین اوچونجو آنا اولکوسو موساواتچیلیق دیر. موسلمانلیغی قورویوب - ساخلاماق او زامان میللتیمیزین اولکوسو اولوب. بونون سبب لرینه گلدیکده ، بیرینجی روسلارین کریستیان اولوب و آذربایجانلی لاری موسلمانچیلیقدان اوزاقلاشدیرما و کریستیانلاشدیرما جهدلری و ایکینجیسی ائرمنی لرین همین دؤنمده موسلمان تورکلره قارشی آمانسیز ترورلاری اولوب. دوزدور کی همین دؤنمده ائرمنی لر بوتون موسلمانلارا دئییل ، آذربایجان تورکلرینه قارشی سوی قیریم یاپیردیلار، آنجاق همین دؤنمده ائرمنی لرین قانلی ترورلاری، سونرالار اونلارلا یاپیلان ساواشا ائرمنی – موسلمان ساواشی دئییلیردی. ائرمنی لره قارشی ساواشان تورک اوردوسو ایسه ، “قافقاز ایسلام اوردوسو” آدلانیردی. قیساجاسی او دؤنمده آذربایجانلی لارین موسلمانلیغی تهلوکه ده اولدوغو اوچون ، موسلمانچیلیق اولکویه دؤنوشموشدور.
موساواتچیلیغین آنا اولکولری میللی بایراغیمیزدا دا اؤزونو یانسیتدی. ائله ده اولمالی ایدیر. میللی بایراق میللی اولکو لری تمثیل ائدر. تورکچولوک گؤی رنگی ایله، مودرن لشمه و چاغداشلیق قیرمیزی رنگله و موسلمانچیلیق یاشیل رنگله تمثیل اولدو. آغ آی آزادلیق رمزی و اولدوز تورک دؤولتچیلیک رمزی کیمی بایراغیمیزی به‌زه‌دی. میللتیمیز و میللی اؤندرلریمیز اؤز ایده آللارین بایراغیمیزدا، بئله یوزدولار: تورک قالماق، تورکو سئومک و اونون منافعین قوروماق ایسته ییریک. مودرن، چاغداش و گلیشمیش میللت اولماق ایسته ییریک. آزادلیغی سئویریک و اونا چاتماق ایسته ییریک. تورک دولتچیلییی قورماق ایسته ییریک. بو اولکولر هامیسی آرزولانان گلجه یه یؤنه لیر، بو گونکو وارلیقلاری قوروماغا یؤنه لیر. اونا گؤره کی ایسته نیلمه ین اولقو بایراقدا یئر توتماز.
میللی دؤولتیمیز کمونیست لر الیله داغیلدی، اؤندرلریمیز دیدرگین اولدو، آنجاق اولکولریمیز و میللی بایراغیمیز یئرینده قالدی. اورکلرده بسله ندی، اوسته لیک میللی دؤولتیمیز و ممدامین رسولزاده نین قوردوغو موساواتچیلیق نوستالوژی یه چئوریلدی.
سونرالار یولوموزون یول بیی ابوالفضل ائلچی بییین باشلادیغی آزادلیق حرکاتی یئنی دن همین میللی ایدئولوژی نی اؤندر توتدو. قوزئی آذربایجاندا خالق جبهه سی ممدامین این ، علیمردان توپچوباشینین ، فتحعلی خان خویلونون، نصیب یوسوف بیلی نین ، … قالدیردیغی بایراغی بیرداها قالدیردی. اولکوموز همن اولکو، بایراغیمیز همن بایراق اولدو. 1988-دن قاباقلار بئله، میللتچیلرین سئودیی میللی بایراق و موباریزه بایراغی، اسارتده اولدوغوموز اوچون قارا بویانمادی. اوناگؤره کی بایراق بوگونکو اسارتی و فلاکتی تمثیل ائتمز، بایراق اولکولری و ایده آللاری تمثیل ائدر. خالق جبهه سینین بایراغی دئییشمه مه سینین سببینه گلدیکده ، بیرینجیسی ممد امین رسولزاده دؤنمی میللی دؤولت و بایراغیمیزا اولان نوستالوژی و ایکینجی سی اولکولرین هله ده اولکو سوییه سینده قالماسیدیر. آنجاق بونلاردان داها کسگین ندن داهی ممد امین رسولزاده طرفیندن سؤیله نیب: بیر کره یوکسلن بایراق بیر داها ائنمز.
ایتالیان لارین ، فرانسالی لارین، آمئریکالی لارین،… بایراقلاری بیر کره یوکسه لیب، سونرالار اولکولری دئییشسه بئله ، بایراق دئییشمه ییب. بایراق بیر کره یوکسلدیکدن سونرا اؤزو میللی وارلیغا چئوریلیر. دیل و تورپاق سوییه سینه قالخیر. موقددس لشیر، میللی دؤولتچیللیین رمزی اولور.
آنجاق ممد امین رسولزاده نین قالدیردیغی بایراق قوزئی آذربایجانین بایراغییدیر، قوزئی آذربایجان دا یاشایان میللتیمیزین اولکولرین تمثیل ائدیب. همین زامان هئچ یئرده قئید اولماییب کی بو بایراق بوتؤو آذربایجان بایراغی دیر. همین زامان بوتؤو آذربایجان اولکوسو بئله یوخودور. بوتؤو آذربایجان سونرالار ائلچی بی طرفیندن ایرلی سورولن بیر ایدیادیر. بیرده کی او زامان گونئی ده کی آذربایجانلیلارین دورومونا و قونومونا باخساق، آیدین اولار کی همین زامان وطنیمیزین گونئی بؤلومونده کی میللتیمیزین اولکولری موساواتچیلیق دئییلدی. او زامان گونئی ده ممالک محروصه قاجار آدلانان اؤلکه ده ، قاجار تورکلری حاکیم ایدیر. تورکلرین تورکلویونه قارشی حاکمیت طرفیندن سالدیری یوخویدو. ترسینه بورداکی فارسچیلارین، پان ایرانیست لرین و پان آریاچیلارین چوخو آذربایجان تورکلریدی. آیدین لارینین چوخو پان فارس اولان ( ان آزی آیدینلاری تورکچو اولمایان) بیر میللتین اولکوسو تورکچولوک اولابیلمز. اونا گؤره کی اولکولر آیدینلار و اؤندرلر طرفیندن میللته آشیلانیر و میللتده یئتنک اولورسا منیمسه نیر. موسلمانچیلیغا گلدیکده ایسه عئینی منطق حاکم دیر. ممالک محروصه قاجاردا موسلمان تورکلرین موسلمانلیغی تهلوکه‌ده دئییلدی. قاجار شاهلیغی، نه آشیری دینچی نه ده سکولاریدی. خالقین موسلمانلیغی ایله کیمسه نین ایشی بوخودور. ترسینه دین نوماینده‌لری- موللالارین سارای‌دا گوجلو نفوذلاری واریدی. موساواتچیلیق اولکولریندن یالنیز، چاغداشلیق آیدینلاریمیزین اولکوسویدور. ستارخان و خیابانی حرکاتینین هئچ بیرینده تورکچولوک گؤرونمور. خیابانی نین قوردوغو 6 آیلیق دؤولتین آدی بئله ، آذربایجان دئییلدی!!
گونئی آذربایجاندا میللی ایدئولوژی‌میز و میللی بایراغیمیز
بوگونکو گونئی آذربایجان میللی حرکتینین میللی ایدئولوژی‌سی و میللی بایراغینا گلدیکده ، بو حرکتین یارانما ندن‌لرین و بوگونکو اولکولریمیزی گؤزدن کئچیرمک لازیمدیر.
حرکتیمیزه و قونوموموزا باخدیقدا بئله سونوجا گلیب چاتماق اولار‌کی ، فارس شوونیزمینین آنتی تورک سیاستی ، تورکلویه قارشی حرکتلری، دیلیمیزده تحصیلدن محروم اولماغیمیز، تاریخیمیزی بیلمه‌مه ییمیز ندنلریله ، میللی کیملییمیز و تورکلویوموز تهلوکه ده دیر. اونا گؤره ده تورکچولوک قوزئی آذربایجاندا کی حرکت ده اولدوغو کیمی اولکو سوییه سینده‌دیر. تورکچولوک اولکوموزدور. 1324-اونجو ایلده کی قورولان پیشه‌وری نین رهبرلیینده کی دؤولتیمیز ، فارس شوونیزمی طرفیندن میللتیمیزه سوی قیریم یاپیلاراق داغیلیب. اونا گؤره ده میللی دؤولتیمیز میللتچیلر طرفیندن نوستالوژیک دویغولارلا آنیلیر. میللی دؤولت قورماق و فارس شوونیزمینین اسارتیندن قورتارماق ان بؤیوک آرزویا چئوریلیب.
بوتؤو آذربایجان ایدیاسی نین تاثیری و قوزئی آذربایجانین موستقیل لیی بیر یانا، میللتیمیزین اؤز تاریخی یادداشیندا دا قوزئیه همیشه یاخینلیق حیسسلری اولوب. هر کس ، ایستر میللتچی اولا، ایسترسه ده سیراوی وطنداش قوزئی آذربایجانلا بیر میللت اولدوغوموزو ، زورلا آیریلدیغیمیزی بیلیر. بو بیرلیک شعورون 1989-1990 لاردا آچیقجا گؤرمک اولاردی. میللتچیلر آراسیندا بوتؤو آذربایجان ایدیاسی چوخ گئنیش یاییلیب. عادی میللت آراسیندا نورمال شراییطده بوتؤولوک گوندمده اولماسادا ، واختی گلنده ، اؤزون گؤستره بیلیر. اؤرنه یی خورداد اولای‌لاریندا “تبریز باکی آنکارا- فارسلار هارا بیز هارا” ، ” اوتای بوتای بیر اولسون- مرکزی تبریز اولسون” شوعارلاری هامی طرفیندن سسله نیردی. بو شوعارلار ایسه سیراوی خلق آراسیندا یارانمیشدیر. دئمک ده بوتؤولوک اولکوموزدور. اوسته لیک تکجه بوتؤو آذربایجان دئییل، تورکییه ایله ده بیرلشمک چوخ گوجلو یایقینلاشماقدادیر. اوغوز بیرلیی، بلکه گلجک‌ده گوندمه کئچجک بیر ایدیامیز اولاجاق.
ایران اسلام رئژیمینین ایسلام آدینا ظولم‌لری ، موللا حاکمییتینین ایرتجاعی قانونلاری، اجتماعی- سیاسی آزادلیغین یوخلوغو، دئموکراسی و بشر حاقلارینین آیاقلانماسی ، قلوبالاشمانین گتیردییی بیلگی ، و … ندنی ایله کئچمیش دن داها چوخ چاغداشلاشما ایسته یی هم میللتچیلر ، همده سیراوی خالق آراسیندا گؤرونور. گونئی آذربایجاندا چاغداشلاشما ایستک لری مشروطیت حرکتیندن باشلاسادا ، گونوموزده بو اولکو داها آرتیق کوتلوی لشیب. میللی حرکتیمیزده ایستکلریمیزین چوخو بئله ، چاغداشلاشما ایسته‌یینه دایاناراق یوزولور. استقلال، بشر حاقلارینین قورونماسی، دئموکراسی، عقیده آزادلیغی، پلورالیسم، فمنیسم، سکولاریسم حرکتیمیز ایچینده گوندمده اولان ایستکلردیر. بو ایستکلراساسیندا تارتیشما، چوخ زامان دیل، تاریخ ، تورانچیلیق، … کیمی ایستکلریمیز اساسیندا تارتیشماقدان داها چوخ اولور. چاغداشلاشما ان اوستون سؤیلمه چئوریلیب و اولکوموزدور.
بو ایستکلری و اولکولری اؤزتلرسک(خلاصه ائتسک) آیدین اولور کی موساواتچیلیق دؤنمیندن فرقلی اولاراق بو گونکو دورومدا گونئی آذربایجان میللتینین موسلمانلیغی تهلوکه‌ده دئییل، اوناگؤره‌ده موسلمانچیلیق اولکوموز دئییل. میللی حرکتیمیزده دین و موسلمانچیلیق سؤز قونوسو دئییل. آنجاق میللتیمیزین اینانجلارینا میللتچیلریمیز سایغی ایله یاناشیر. کیمسه نی موسلمانلیقدان داشیندیرماق ایسته میر و کیمسه‌نی موسلمان دئییلسن دییه سوچلامیر. میللتچیلریمیز اینانج اؤزگورلویونه اینانیر. آرتیق موسلمانچیلیق اولکوسو یئرین اینانج اؤزگورلویونه وئریب. آنجاق تورکچولوک و چاغداشلیق یئرینده‌دیر.
موساواتچیلیغین بیرینجی اولکوسو دوغرولتوسوندا، اولو اؤندر ائلچی بی بوتؤوآذربایجان بیرلیی ایدیاسینی وئرمیشدیر. بو ایدییا یا چاتماق اوچون ائلچی بییین چیزدییی استراتژی “میللتلشمه، دؤولتلشمه و بوتؤولشمه ” آشامالارینی بورویور(شامیل اولور). دؤولتلشمه پروسه سی هر ایکی میللتین اؤزونه دؤولت قورماسی دیر و بونون اوچون گونئی آذربایجاندا موستقیل دؤولت قورولمالیدیر. موستقیل لیک دؤنمیندن بوتؤولشمه یه دک یولوموزون نه قدر سوره جه یینین بللی اولمادیغینا ، ایستیقلال سوره جینده موباریزمیزه بایراق لازیم اولدوغونا، حقوقی باخیمدان دونیا ایجتیماعییتینده قوزئی ده کی بایراق یالنیز قوزئی آذربایجانی تمثیل ائده بیلدیینه گؤره گونئی آذربایجانین اؤزونه آیریجا بایراغی اولمالیدیر. بو بایراق ایندییه دک میللی سیاسی حرکتلریمیزده ، بیرینجی دؤنه اولاراق، میللی لیدر دوقتور چؤهرقانلی طرفیندن سونولوب و میللی قورولتاییمیز بابک قالاسیندا میللت طرفیندن اونایلانیب. البته کی بوندان اؤنجه کی حرکتلریمیزده بایراغیمیز اولسایدی ، بوگونکو دؤنمده ، میللی اولکولریمیز دئییشسه یدی بئله همین بایراق دالغالانمالیدیر. نه یازیق کی قاباقجالار میللی بایراغیمیز اولماییب. البته دالدا بوجاقدا گونئی اوچون چوخ عزیز قارداش-باجیلاریمیز بایراق آرزولاییب و اؤزلری نه‌فورمادا اولماسی حاقدا فیکیرده وئریبلر. آنجاق مساله یوکسه لن بایراق، دونیانین گؤزو اؤنونده یوکسلن بایراقدیر. اونا گؤره ده ب. ام. ت نین دؤولتسیز میللتلر تشکیلاتی یو.ان.پی.او دا همین بایراق اونایلاندی.
یوزلر ایگیدیمیز بوگونکو میللی بایراغیمیز اوستونده قالادا توتولوب، مین بیر تهلوکه نی گؤزه آلاراق ، او بایراغی دوشمن گؤزو اؤنونده بابک قالاسینین ذیروه سینه جن، اؤپه-اؤپه ، آغلایا-آغلایا ، چپیک چالا-چالا قالدیردیلار. “تبریز بایراغین موبارک” دئیه‌ن ایگیدلریمیزین سسی تاریخیمیزده قالارقی اولدو. اونلار آیدان اولدوزدان باشقا اوز سئوگی لریله ده بایراغیمیزا بزک وئردیلر. بیر کره یوکسلن بایراق بیر داها ائنمز. اولکولریمیزی تمثیل ائدن بایراغیمیز دییشمز. دییشن و دییشمه یه یئتنکلی اولان بیر وارلیغا سئوگی بسلنمز. سئوگی قاتی اولمایان بایراق ایسه میللی بایراق دئییل.
گونئی آذربایجان میللی بایراغی اونا گؤره اولکوله‌ریمیزی یانسیدیر کی ، هم تورکچولویو، هم چاغداشلیغی یانسیدیر، همده موسلمانچیلیق آرتیق اولکوموز اولمادیغینا ، بایراغیمیزدا ، یاشیل رنگ اینانج اؤزگورلویونو تمثیل ائدیر. بو آرادا قیرمیز رنگین چوخالماسی و عئینی حالدا یاشیل رنگین قورونوب ساخلانماسی ایسه تورکییه و قوزئی آذربایجان میللی بایراقلاری ایله میللی بایراغیمیزی داها آرتیق یاخینلادیب. قیرمیز رنگین چوخالماسینین بیر آیری سببی ده وورغولادیغیمیز کیمی حرکتیمیزده چاغداشلیغین داها آرتیق یئر آلماسیدیر . حرکتیمیزدکی ایرلی سورولن ان گؤزل شوعارلاریمیز استقلال و “اؤز موقدراتینی بلیرتمه حاققی” ایسه چاغداشلیق اساسیندا یوزولا بیلیر.
گلجک ده بوتؤو آذربایجانا سونولاجاق بایراق ایسه ، تورکییه بایراغینا بوندان آرتیق اوخشامالیدیر.
Qacarli_agamemmed@yahoo.com
